نظریه مونتسوری قسمت دوم

رشد مغز کودکان

            هیچکس نمی تواند به اندازه کافی بر اهمیت رشد مغز درطی آموزش اوایل کودکی تاکید کند. تحقیق و تکنولوژی پیشرفته امروزی به ما امکان می دهد تا در مورد مغز بیشتر بدانیم :اینکه مغز چگونه کار می کند و دوره های بسیار مهم رشد آن کدامند. ما در حال حاضر از طریق تحقیقی که بر روی مغز موشهای صحرایی انجام شده است می دانیم که یک محیط غنی واقعا اندازه مغز را افزایش می دهد (دایموند و هوپسون،1998). در روانشناسی عصب شناختی (نوروپسیکولوژی) پیشرفته یا تحقیق در زمینه رشد مغز، گرایش جدید در حال رشدی وجود دارد. کشف شده است که شش سال اول زندگی یک فرد در رشد کامل مغز اهمیت بسیاری دارد. مهمتر از همه اینکه "دیدگاه مونتسوری" در زمینه رشد مغز بکار می رود. تحقیق جدیدی وجود دارد که با کشف این مطلب مطابقت دارد که اساس ساختارهای عصبی در بخشهای قدامی مغز انسان تقریبا تا سن بیست و چهارسالگی به طور کامل رشد نمی کنند. این مطلب بیان می کند که مغز دائما در حال رشد است و بزرگسالان و والدینی که محیط غریزی کودک را تامین می کنند می توانند کاری انجام دهند که این تجربه را مثبت سازند. انسان به منظور دستیابی به این پتانسیل کامل نیازمند برهم کنش با محیط غریزی و آگاهی حسی است. این مطلب از استقلال در حال رشد کودک، حرکات هماهنگ، زبان و اراده رشد یافته معلوم می شود. (لیلارد و جسن، 2003).

بنابراین در حال حاضر این سوال مطرح می شود که "چگونه می توانیم به کودکان بهتر کمک کنیم تا به پتانسیل کاملی از رشد مغزی دست یابند؟" طبق نظر دایموند و هوپسون چندین راه برای دستیابی به این پتانسیل وجود دارد. آنها یک محیط غنی را اینگونه تعریف می کنند که دارای منبع ثابتی از حمایت محیطی، رژیم مغذی، تحریک همه حواس، جوی بدون استرس و لذتبخش، دارای چالش، دارای امکان برهم کنش اجتماعی و ارتقای رشد است و به کودک فرصتی می دهد تا نتایج عملکرد خود را ارزیابی کند، به طور کلی به او امکان می دهد که یک شرکت کننده فعال باشد تا یک تماشاگر غیرفعال (دایموند و هوپسون، 1998).  

این ایده در آنچه که مونتسوری به عنوان یک محیط آماده شده درک می کند منعکس شده است. محیط آماده شده ارتباطی را برای کودک ممکن می سازد تا به دنیای خود دست یابد. مونتسوری یک محیط آماده شده را توجه به نیازهای خاص کودک با توجه به سن رشد او تعریف می کند. این محیط آنچه را که کودک برای زندگی نیاز دارد مانند امنیت جسمی و عاطفی فراهم می کند. این محیط باید از نظر زیبا شناختی خوشایند و جذاب باشد که شامل نظافت و وسایل مناسب است. این محیط باید نظم داشته باشد و علاقه ای را که والدین به کودک دارند منعکس کند. اینها عقاید اصلی مونتسوری هستند اما او همچنین اشاره می کند که محیط باید به کودک حق انتخاب بدهد و این امکان را برای او ایجاد کند تا به طور مستقل عمل کرده و در کارهای خود مسئولیت پذیر باشد. آنچه دایموند و هوپسون به عنوان یک محیط غنی برای تحریک رشد مغز تعریف می کنند مشابه با محیط آماده شده ای است که مونتسوری از آن نام می برد.

برای  تبدیل شدن به یک شرکت کننده فعال چه راهی بهتر از جنب و جوش است. در حال حاضر درک شده است که جنب و جوش برای افزایش یادگیری، رشد فکری خلاق و سطح بالایی از استدلال کمک کننده و حتی ضروری است. گفته می شود که جنب و جوش از طریق بهبود ارتباط بین دو نیمکره مغز عملکردهای آن را بهتر می کند. می دانیم که نیمکره چپ مغز سمت راست بدن را کنترل می کند، بنابراین وقتی شما دست و پای مخالف را حرکت می دهید مغزتان را تحریک می کنید تا مسیرهای عصبی بیشتری را توسعه دهد که نهایتا به بهتر شدن عملکردهای مغز کمک می کند. همچنین کشف شده است که جنب و جوش، مخچه( که انقباض ماهیچه ای را هماهنگ می کند) و جسم پنبه ای (که توده ای از آکسونها است که دو نیمکره مغز را به هم مرتبط می کند) را تقویت می کند. همچنین تولید نروتروپین، فاکتور رشد عصبی طبیعی بین دو نیمکره مغز و میلین سازی را افزایش می دهد. میلین سازی همانطور که به عملکرد بهتر مغز کمک می کند یک فرآیند مهم برای رشد مغزی است. میلین چربی مغز است که در اطراف آکسونها می پیچد و به انتقال پالسهای الکتریکی کمک می کند. همچنین مشخص شده است که میلین مسئول سه برابر کردن وزن مغز پس از تولد است. همانطور که لایه میلین ضخیم تر می شود انتقال اطلاعات در بدن سریعتر شده و بنابراین عملکردهای مغز بهبود می یابند. (دایموند و هوپسون، 1998).

یکی از روشهایی که نسبتا جدید بوده و ممکن است به بهبود رشد مغزی کودک کمک کند از طریق جنب و جوش با علم تن جُنب شناسی( دانش و شناخت جُنب خوردن و حرکت عضلات بدن به ویژه از دیدگاه ورزش) آموزشی است. تن جُنب شناسی ِآموزشی به این صورت تعریف می شود: " مطالعه و کاربرد ورزشهایی که مغز را برای ذخیره سازی بهینه و بازیابی اطلاعات فعال می کند". این علم بر "مدل آموزشی" تمرکز دارد: مدل"بیرون کشیدن از طریق جنب و جوش". یکی از برنامه هایی که از آن مطالعه حاصل شده "ورزش مغز" نامیده می شود. ورزش مغز یک علامت ثبت شده برای رشد برنامه جنبشی آموزشی است که توسط متخصصی در زمینه رشد حرکتی کودک به نام دکتر پال دنیسون مطرح شد. این برنامه شامل حرکات ساده ای شبیه به حرکاتی است که بچه ها به طور طبیعی در طول سه سال نخست زندگی انجام می دهند. با این وجود بیشترین کمکی که ورزش مغزی می تواند بکند این است که زیربنایی برای یادگیری همیشگی در بچه های کوچک ایجاد کند، همانطور که از لحاظ علمی ثابت شده است که مهارتهای جانبی به بچه ها کمک می کند تا بیاموزند، بخوانند، بنویسند و حتی صحبت کنند (Braingym.com).

برخی مثالها یا اصولی که در ورای تمرینات ورزش مغز وجود دارند عبارتند از:

الف: این تمرینات شامل حرکات ضربدری یا هر گونه حرکت دست و پا است که از یک سمت بدن به سمت دیگر خواهد رفت. در کلاس مونتسوری فعالیتهایی مانند نقاشی کردن با سه پایه نقاشی، ظرف شستن و شستن پنجره فعالیتهایی این چنینی محسوب می شوند.

ب- فعالیتهای دراز شدن یا کششی. موثرترین فعالیتها آنهایی هستند که هم دست ها و هم پاها را کشیده سازد.

ج- ورزشهای قدرتی. این ورزها ممکن است به سادگی نفس کشیدن و فعال کردن بدن از طریق لمس کردن یا نوازش تنها از طریق حرکت دادن دستها روی بدن یا حتی ضربه زدن آهسته با انگشتانتان به تمام بدن از بالای سر تا پای یک فرد باشند.

د- خط خطی کردن های مبهم- که شامل نقاشی کشیدن با خودکارها با استفاده از هر دو دست و کشیدن تصاویر قرینه از مرکز کاغذ است. مزایای این روش می تواند شامل تفریح و یادگیری آسان، کمک به سوادآموزی و مهارتهای حرکتی خوب، افزایش اعتماد به نفس ، ارتباط بهتر و آگاهی جسمی باشد.

انسان همیشه تلاش می کند با مطالعه ی اوایل دوران کودکی بهترین راهها را برای تحریک رشد در کودکان بیابد. رشد مغز موضوعی است که در گذشته به صورت یک معما باقی مانده بود. با علاقه و تحقیق کنونی درک رشد مغز گسترش پیدا کرده و راههایی برای کمک واقعی به این پدیده توسعه یافته است.

یکی از جنبه های فراوان ِ رشد که در جنب و جوش یافت شد، احیا شده و همچنین راههایی برای کمک به رشد مغز در کودکان یافت شده است. جنب و جوش مهم است و می تواند به یک کودک در ساخت زیربنای خوبی برای یادگیری کمک کند.

مترجم:سمیه قائمی نسب